การเล่นผี
การเล่นผี ในเทศกาล สงกรานต์มอญ ที่บ้านโพธิ์
เทศกาลสงกรานต์มอญหรือปีใหม่มอญ ปีใหม่ไทยเพิ่งผ่านไป เทวดาองค์ใหม่เสด็จลงมารักษาโลกมนุษย์ คนไทยเชื้อสายมอญลุ่มน้ำแม่กลองได้จัดทำศาล พร้อมเครื่องบูชาอาหาร ต้อนรับเทวดาองค์ใหม่ที่บริเวณหน้าบ้านแทบทุกครัวเรือน จิตใจคนไทย ทุกเชื้อสายคงชื่นมื่น ชุ่มฉ่ำ เพราะได้รับการชโลมด้วยน้ำหอมเย็น ๆ จากลูกหลาน ส่วนลูกหลานก็คงมีชีวิตที่เจริญก้าวหน้าเพราะได้รับพร ความรัก ความอบอุ่น พร้อมทั้งคำสั่งสอนที่มีคุณค่า ในการดำรงชีวิตแบบไทย ๆ แบบวิถีพุทธ มีภูมิต้านทานที่เข้มแข็ง พ้นจากการเป็นเหยื่อของสิ่งเลวร้ายทั้งปวง
กิจกรรมในเทศกาลนี้ มอญลุ่มน้ำแม่กลอง โดยเฉพาะในเขตอำเภอบ้านโป่ง จังหวัดราชบุรี จัดทำข้าวแช่พร้อมขนมกาละแมถวายพระสงฆ์และส่งให้ญาติผู้ใหญ่ ทำบุญตักบาตรและชักบังสุกุลที่วัด อุทิศบุญกุศลให้แก่บรรพชน ทำการสรงน้ำพระสงฆ์ ประพรมน้ำหอมให้พระพุทธ และกระดูกของปู่ย่าตายายที่บรรจุไว้ในเจดีย์ ของตระกูลและขอพรให้ลูกหลานอยู่เย็นเป็นสุข ส่วนที่บ้านก็อาบน้ำให้พ่อแม่ ญาติผู้ใหญ่และมอบของขวัญให้ แสดงความรัก ความเคารพ ส่วนหนุ่มสาวก็เล่นสาดน้ำกันอย่างสนุกสนาน ครื้นเครง แต่กิจกรรมหนึ่งที่ไม่ค่อยมีใครกล่าวถึง เพราะใกล้จะล่มสลาย หรือล่มสลายไปแล้ว นั่นก็คือ การเล่นผี
ณ ที่ชุมชนมอญบ้านโพธิ์ ต.คุ้งพยอม อ.บ้านโป่ง จ.ราชบุรี ได้ทำการอนุรักษ์ ฟื้นฟูการเล่นผีต่าง ๆ ได้แก่ ผีกะลา ผีสุ่ม ผีกระด้งและผีลิง การเล่นผีในเทศกาลสงกรานต์ ได้หดหายไปจากชุมชนหลายปี เนื่องจากสังคมเปลี่ยนแปลงเข้าสู่ยุคโลกาภิวัตน์ แต่ผู้คนในชุมชนมีความเข้มแข็ง จึงได้ทำการฟื้นฟูการละเล่นผีต่าง ๆขึ้นมา มีผู้คนสนใจ พากันมาดูอย่างหนาแน่น เพราะเป็นการละเล่นที่แปลก อัศจรรย์และสนุกครื้นเครง ในปีต่อไปคงมีการฟื้นฟูการเล่นลูกช่วง สะบ้า ขึ้นมาอีก เพื่ออนุรักษ์ และสืบทอดการละเล่นในเทศกาลสงกรานต์ของชุมชนให้ให้คงอยู่ต่อไป
การเล่นผี จะต้องมีเจ้าพิธี ทำหน้าที่เชิญผีเข้าสิงในร่าง เชิญผีออกจากร่าง ควบคุม กำกับและดูแลมิให้ผู้เล่นเป็นอันตราย เพราะเมื่อผีเข้าสิง ผู้เล่นไม่สามารถควบคุมตัวเองได้ การเชิญผีเข้าสิงต้องจุดธูป เทียน มีดอกไม้เป็นเครื่องบูชา หากเชิญผีให้ออกจากร่างก็ต้องส่งเสียงดัง ๆที่หู การเล่นแต่ละครั้งควรมีผู้เล่น ๒ - ๓ คน จะสนุกกว่าเล่นคนเดียว
ผีกะลา
การเล่นผีกะลา คนดูนั่งเป็นวง คนเล่นอยู่กลางวง นั่งยอง ๆ บนกะลาที่มีรูหรือกะลาตัวผู้ เจ้าพิธีใช้ผ้าปิดตาผู้เล่น จุดธูปเทียนเชิญผีเข้าสิง กลุ่มผู้เล่นและคนดูร้องเรียกให้ผีมาเข้าสิงพร้อมปรบมือให้จังหวะ คำร้องคือ กุ๊ก กุ๊ก กะมาเย่อ เร็วเข้า เร็วเข้า ร้องซ้ำอยู่เช่นนี้ จนกว่าผีจะเข้าสิง เมื่อเห็นว่าผู้เล่นตัวสั่น ก็จะเร่งจังหวะให้เร็วขึ้น เมื่อผีเข้าสิงแล้ว เจ้าพิธีเอาผ้าปิดตาออก ผู้เล่นเคาะกะลาตามจังหวะเพลง ร่ายรำกันเป็นที่สนุกสนาน คนดูอาจร่วมรำด้วยก็ได้ เมื่อผู้เล่นเหนื่อยแล้ว เจ้าพิธีจับให้นั่งลง ส่งเสียงร้องดัง ๆที่หู ผีก็ออกจากร่าง ให้ผู้เล่นได้นั่งพักผ่อนจนกว่าจะหายเหนื่อย
ผีกระด้ง
การเล่นผีกระด้ง คนดูนั่งเป็นวง คนเล่นอยู่กลางวง นั่งยอง ๆ มีกระด้งวางอยู่ข้างหน้า เจ้าพิธีปิดตา ผู้เล่น จุดธูปเทียน เชิญผีเข้าสิง ดังนี้
เจ้าพี่กระด้งเอย กระด้งหาย หาย
น้ำตาไหล ไหล ลงไปอาบน้ำ สาเก
ปักเป้า เหล้าสองไห ไก่น้อยสองตัว
กระเทียมสองหัว รักเจ้าพี่กระด้งเอย
เชิญเอ๋ยเชิญองค์ เชิญพระองค์เขาเขียว
เชิญเสด็จลงมา เจ้าพญาหงส์เอย
คนดูร้องพร้อมกัน ปรบมือเป็นจังหวะ ดังนี้ จ๊ะโต้งโคร่งกระด้งยายาเอย ร้องซ้ำ ๆเช่นนี้ จนกว่าผีจะเข้าสิง อาจร้องให้จังหวะเร็วขึ้นหากต้องการให้ผีเข้าสิงเร็ว เมื่อผีเข้าแล้ว เจ้าพิธีร้องต่อ ดังนี้ จ๊ะโต้งโคร่งกระด้งฝัดข้าว จ๊ะโต้งโคร่งกระด้งฝัดข้าว ฝัดแม่ฝัด ฝัดแม่ฝัด กระด้งขาดขาด ฝัดให้เต็มใจ ร่อนแม่ร่อน เอวอ่อนอ่อน ร่อนให้พอใจ กระแทะกระท่อย ลอยหน้าลอยตา นะเจ้าแม่กระด้งเอย
เมื่อผีเข้าสิงแล้ว คนดูร้องซ้ำ ๆพร้อมปรบมือตามจังหวะที่ต้องการ ดังนี้ จ๊ะโต้งโคร่งกระด้งยายเอย คนดูอาจใส่ทราย กรวดหรือดินลงในกระด้ง ให้ผู้เล่นฝัด ร่อนหรือกระแทะ เป็นที่สนุกสนาน เมื่อเห็นว่าผู้เล่นเหนื่อยแล้ว เจ้าพิธีก็ให้ผีออกจากร่าง พักผ่อนให้สบาย
ผีสุ่ม
การเล่นผีสุ่ม คนดูนั่งเป็นวง ผู้เล่นนั่งยอง ๆอยู่กลางวง สะพายข้อง มือถือสุ่ม เจ้าพิธีใช้ผ้าปิดตาผู้เล่น จุดธูปเทียนเชิญผีเข้าสิง เจ้าพิธีร้องคำเชิญ ดังนี้ เจ้าแม่สุ่มเอย สุ่มแม่เอย สุ่มปลาในห้วย สุ่มปลาในคลองสุ่มปลาในหนอง รักแม่สุ่มเอย รักแม่สุ่มเอย
ร้องซ้ำ ๆจนผีเข้า เอาผ้าปิดตาออก ผู้เล่นจะสุ่มปลา จับปลาในสุ่มใส่ข้อง ผู้ดูอาจโยนเปลือกมะพร้าว กิ่งไม้เล็กๆสมมุติเป็นปลา ผู้เล่นแย่งกันสุ่ม เป็นที่สนุกสนาน
ผีลิง
การเล่นผีลิง คนดูนั่งเป็นวง ผู้เล่นนอนคว่ำหน้าบนสากตำข้าว ๒ อัน เจ้าพิธีใช้ผ้าผูกตาผู้เล่น ใช้ผ้าขาวม้า ๒ ผืน คาดเอว ๑ ผืน ทำหาง ๑ ผืน ผีว่องไวและซุกซนมาก ควรเล่นครั้งละ ๑ คน เจ้าพิธีจุดธูปเทียน เชิญผีเข้าสิง ร้องคำเชิญ ดังนี้ ลิงเอ๋ยลิงลม ขนม ชมพู่ แก้วน่าดู เล่นชู้ท้ายวัง ชักเชือกหนัง เฮโล้ทึ่งบ้อง เฮโล้ทึ่งบ้อง ร้องซ้ำ ๆทั้งบทจนกว่าผีจะเข้าสิง
เมื่อผีเข้าสิงแล้ว มีท่าทางเหมือนลิง ปีนขึ้นไปนั่งบนสากตำข้าวได้ พี่เลี้ยงต้องคอยดึงหางไว้มิให้ออกนอกวง หากควบคุมไม่ดี อาจปีนขึ้นต้นไม้ เป็นอันตราย คนดูจะล้อเลียนท่าทางและให้ทำตามคำสั่ง เป็นที่สนุกสนานครื้นเครงมาก
การละเล่นพื้นบ้านในเทศกาลสงกรานต์ไม่มีผู้แพ้ผู้ชนะ ไม่มีคู่ต่อสู้ มีแต่ความร่าเริง เบิกบาน มีมิตรมีไมตรีต่อกัน มีความรักความสามัคคี แข็งแรงทั้งร่างกายและจิตใจ โดยเฉพาะการเล่นผี เป็นอัศจรรย์ทางจิต เป็นการละเล่นที่หาดูได้ยาก เป็นภูมิปัญญาท้องท้องถิ่นที่ควรอนุรักษ์ สืบทอดให้มีอยู่ต่อไปในยุคโลกาภิวัตน์ แม้ว่าเราต้องดำรงชีวิตให้ทันต่อความเจริญก้าวหน้าทางเทคโนโลยี แต่การดำรงชีวิตที่รู้รากเหง้าของตนนั้นเป็นสิ่งสำคัญ เป็นความภาคภูมิใจ เป็นสีสันของสังคมและเป็นความเข้มแข็งของชุมชนนั้น ๆ
เทศกาลสงกรานต์ ไม่ว่าจะเป็นสงกรานต์ที่บ้านโพธิ์หรือสงกรานต์ที่ไหน ๆ ล้วนมีกิจกรรมที่เป็นคุณค่าต่อครอบครัว ชุมชน สังคมและศาสนา เราจึงควรมีความภาคภูมิใจในภูมิปัญญาของบรรพชน ขอให้เราร่วมกันอนุรักษ์ ฟื้นฟูสิ่งที่ดีงามในเทศกาลนี้ไว้ ไม่แปรเปลี่ยนไปในทางเสื่อมเสีย เราจะได้อวดประเพณีสงกรานต์ของเราต่อชาวโลกได้อย่างภาคภูมิ
ความคิดเห็น